Meer aandacht voor uitvoering is nog geen oplossing - VDP column

Nou dacht ik toch echt dat het belang van goede uitvoering inmiddels zo volop in de schijnwerpers staat dat daar geen missers meer gemaakt worden. Of in ieder geval niet te grote. Er is zelfs een heel programma met de goedgekozen naam Werk aan Uitvoering, want daar zit de sleutel tot een toegankelijker en betrouwbaarder overheid. De uitvoering staat op de eerste pagina van regeerakkoord en, ik vermoed, in ieder collegeprogramma. 

Nog complexere procedures

Maar meer aandacht voor uitvoering is nog geen oplossing, zo lieten de laatste verkiezingen zien. Met een rijksoverheid die zichzelf overtrof in complexe regelgeving voor de tel- en controleprocedures. Door de volstrekt ongefundeerde complottheorie-suggesties dat de verkiezingen niet transparant en betrouwbaar zouden zijn, is een soort van hypertransparantie in de processen gebouwd. De uitvoerenden hebben vooraf helder aangegeven dat het volledig over de top was en een enorme extra druk op de uitvoering zou geven, maar dat leidde niet tot aanpassing.

Terwijl de verkiezingen bezig waren, leverde deze uitvoering volop (media)dramatiek op. Het politieke en publicitaire gedoe over lange wachtrijen, de vrijwilligers die volgend jaar écht niet meer willen meehelpen, noem het allemaal maar op. 

Ouderwetse aanlevering van software

Minder breed bekend is dat het gedoe al voor de echte verkiezingen begon. Met het veel te laat uitleveren van de OSV-software, de software die de verkiezingen moet ondersteunen. Die werd lekker ouderwets op een cd-tje bij iedere gemeente bezorgd. Per aangetekende post natuurlijk, want een koerier is te duur. 

De mensen in de uitvoering die op de OSV-software zaten te wachten, hebben van alles overhoop moeten halen om de software op het allerlaatste moment te verwerken en testen. Tot aan vrije dagen ruilen en in de avonduren doorwerken aan toe. En dan is een koerier te duur? Wat een minachting voor al die collega’s. 

Mensen met een beperking dupe van regels rond stemgeheim

Nog een voorbeeld: het stemgeheim. Natuurlijk is dat heel belangrijk, maar dat leidt tot de absurd rigide spelregel dat mensen met een beperking níet hun eigen begeleider mee mogen vragen in het stemhokje. En ze mogen ook niet iemand van het stembureau vragen om te helpen. 

Dat is niet uit te leggen voor de stembureauleden en is ook niet echt een opsteker voor een betrouwbare, toegankelijke en inclusieve overheid. Beleidsblabla en mooie woorden, in de uitvoering werkt het averechts. 

“Ik stuur de arbeidsinspectie op je af”

Toen ik in mijn familie-app een foto stuurde van een stembureau waar om 2 uur ’s nachts nog mensen op de grond zaten te tellen, reageerde mijn schoonmoeder van 88 jaar: “Grensoverschrijdend en archaïsch. Waarom stemmen we niet gewoon per computer? Volgend jaar stuur ik de arbeidsinspectie op je af!” 

Ze heeft helemaal gelijk. En ze is niet de enige die het zo ziet. Ons bericht op LinkedIn over verandering van de telprocedure heeft meer dan 600 likes en tientallen commentaren. Bovendien, de problemen bij de verkiezingen is maar een deel van alle problemen rond de uitvoering. We vragen echt heel veel van deze collega’s, die ook overbelast zijn door het personeelsgebrek bij gemeenten (maar dat is een column op zich).

De oplossing voor de verkiezingen bestaat al

En dan te bedenken dat er in België al járenlang stemcomputers zijn, mét een prima papieren controle, zónder verbinding met het internet. Het is toch eigenlijk niet te geloven. 

Wat mij betreft is de tijd van ‘kleine beetjes verbeteren’ echt voorbij. En gaan we als uitvoering niet akkoord met een iets minder absurd telprotocol of een stembiljet dat iets minder lijkt op een behangrol. Maar stappen ook wij over op de bestaande en betrouwbare offline stemcomputer. 

Echte stappen vooruit

Het tijd is om échte stappen voorwaarts te zetten en stoppen met achterhaalde systemen en werkwijzen. Wij als uitvoering lopen erin vast en onze de inwoners nog veel meer. 

Ik hoop dat we sámen dit geluid, het belang van de inwoner en dus het belang van de medewerker waar die inwoner het contact mee heeft, echt pontificaal midden op tafel zetten en échte oplossingen maken. Voor de verkiezingen en in de hele uitvoering.

Jorinde ter Mors - Voorzitter VDP